FABRICAS DE SALGADURAS



AS FÁBRICAS DE SALGADURAS

Coa chegada dos fomentadores cataláns ( empresarios que establecen os seus negocios e factorias en Galicia) no século XIX comezou a proliferación de factorías de salgadura por toda a costa de Galicia. Eran edificacións de planta baixa en forma de U que contaban cun pequeno peirao en forma de rampla para facilitar a descarga do peixe.

Unha  vez que o peixe era descargado era levado á zona de salga, chamada CHANCA (A), nesta  zona era onde estaban os PÍOS,(1,2) grandes cubetas soterradas onde tanto os muros como a base estaban construídos en perpiaño.

 

Xunto á CHANCA  ás veces estaba situado o ALFOLÍ (E) ou almacén de sal.

 

En fronte estaba a zona de prensado ou MORTO DA PRENSA (D). O prensado facíase mediante un sistema de pancas, no chan establecíase un punto de apoio, feito en pedra e que se chamaba MACHO. Os MACHOS estaban separados entre eles e tiñan un buraco no medio que permitía pasar unha travesa lonxitudinalmente. Sobre esta apoiaba un dos extremos dun longo madeiro. No outro extremo, a xeito de contrapeso, dispúñanse pedras de diferentes tamaños que permitían exercer o prensado sobre os recipientes onde se poñía o peixe. A trabe de madeira estaba suxeita ao teito da fábrica por medio de cadeas de ferro e con ela facíase o prensado dos tabais.(imaxe 7)

 

Co tempo o xeito de prensar vai evolucionando cara diferentes métodos, entre eles o realizado mediante fusos semellantes aos empregados na elaboración do viño.

 

Os residuos derivados do prensado como a auga e o SAÍN (graxa) sometíanse a un proceso de decantación, que recibía o nome de MOCA; este saín era vendido para o alumeado das vivendas, para protexer a madeira dos barcos e bateas , para elaborar pinturas, industrias de curtidos, facer xabón, como abono, etc, formando parte da producción da fábrica.

 

Entre a zona de salgado e prensado había un gran patio chamado CLARO, cun chan cunha lixeira inclinación cara ao centro por onde discorría unha gabia que servía para evacuar as augas da chuvia e as que se empregaban na limpeza do peixe.

 

 

 

FABRICA DE SALGADURA

 

 

 

 O PROCESO DA SALGADURA

1.REVENIR:

As sardiñas recén transportadas dende os barcos que arribaban á praia deitábanse sobre os batiportes da chanca (A no plano da fábrica) e mesturábanse co sal .

 

 

 

 

PÍOS OU LAGARES 1 E 2

2. CURAR

2.CURAR:

a) En cada PÍO ou LAGAR con SALMOIRA (auga con sal) introducíanse aproximadamente unhas 80.000 sardiñas. Logo tapábase o pío entre 10-20 días, dependendo do tamaño das sardiñas.

Para comprobar que a salmoira estaba no seu punto botábase unha pataca e se esta aboiaba é que estaba no seu punto, mais se afundía había que botarlle máis sal.

Para saber se as sardiñas estaban curadas, premíaselle na cabeza e se non botaba sangue estaba lista, se botaba sangue había que deixalas por máis tempo.

 

b) ROMPER O LAGAR: Cando xa estaban listas destapábanse os píos e as sardiñas sacábanse para as BACÍAS, axudándose do RODO  e do TRUEL. (Fíxate na foto de APEIROS)

 

 

AO FONDO PODE VERSE A PORTA DO ALFOLÍ, QUE ERA O ALMACÉN ONDE SE GARDABA O SAL

3.ENVARETAR:
As sardiñas eran clasificadas polas mulleres, segundo o seu tamaño ( grande, redonda, pequena e mariquiña), logo se atravesaban polos ollos coas VARETAS e colocábanse en feixes de 25 no CARRILLO.

4. LAVAR:

As sardiñas envaretadas eran levadas a unha pía ou tina onde eran lavadas con auga doce. A continuación eran postas a ESCOAR nas mesas das ESTIBADORAS.

5. ESTIBAR:
As estibadoras colocaban axeitadamente as sardiñas nos CASCOS ou PANDEIRETAS que eran elaboradas polos TONELEIROS na mesma fábrica.

6.PRENSAR:

As PANDEIRETAS colocábanse na SOLEIRA DO MORTO (D no plano), era o que se chamaba "cargar o morto" e permanecían así unhas 20 horas prensándose.
O SAÍN ( graxa das sardiñas) escorre polas canles  que había no chan ata os POZOS DO SAÍN , onde era recollido. (C no plano)

MORTO DA PRENSA

OS TONELEIROS TRABALLABAN NA MESMA FABRICA E ELABORABAN AS PANDEIRETAS

CANLES E POZOS DO SAÍN

PÍA PARA LAVAR AS SARDIÑAS CON AUGA DOCE







 



 

 

 

 

 

 

8. ENVIAR:

 

Unha vez levado a cabo todo este proceso as PANDEIRETAS imprimíanse ou etiquetábanse para o seu envio e venda.

 

 

A FÁBRICA ESTABA PRETO DA PRAIA PARA FACILITAR O TRANSPORTE DAS SARDIÑAS

 

 

 

 

 

FABRICA DE SALGADURA DE PUNTA MOUREIRA EN O GROVE

 

Esta fábrica de salgadura foi reconstruída hai poucos anos. Foi unha das primeiras instaladas nas nosas costas coa estructura e métodos dos FOMENTADORES CATALÁNS.

Data do século XVIII e nela procesábase fundamentalmente  sardiña salgada.